ဒီမိုကေရစီႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းေသာ အေရးအသားမ်ား (အပိုင္း - ၁)

နိဒါန္း (အမွာစာ)


                    ေရးမယ္လို. စိတ္ထဲပ်ိဳးထားတာ ၾကာပါၿပီ။ အပ်င္းႀကီးေနတာ အခုေတာ့ တစ္ပိုင္းၿပီး တစ္ပိုင္း ျဖည္းျဖည္းခ်င္းပဲ ေရးသြားေတာ့မယ္လို. ဆံုးျဖတ္ထားပါတယ္။ ေငြေၾကးကလြဲလို. လူေတြအပါအ၀င္ အရာရာကို စိတ္ကုန္ ၿငီးေငြ. ရိုးအီၿပီး ျပည့္သိပ္ မြန္းက်ပ္ အဖ်ားတက္ေနတဲ့ ေန.စဥ္ဘ၀ထဲက ထြက္ေပါက္တစ္ခုအေနနဲ. ေရးျဖစ္ခဲ့တယ္။ ကၽြန္ေတာ္ဟာ ဘယ္ (ႏိုင္ငံေရးပါတီ၀င္/အသင္း၀င္/အဖြဲ.၀င္/ႏိုင္ငံ့၀န္ထမ္း/အစိုးရ၀န္ထမ္း သား/ၾသဇာခံ/ႏိုင္ငံေရးသုခမိန္/ပညာရွင္/က်မ္းျပဳဆရာ) ဘာတစ္ခုမွ မဟုတ္သလို တိုင္းျပည္အနာဂတ္ေခါင္းေဆာင္ဆိုတဲ့ ခုေခတ္လူငယ္ေတြ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံေမဂ်ာဆိုတာ ၾကားေတာင္ မၾကားဖူးၾကေတာ့တဲ့ ျမန္မာျပည္ႀကီးက သာမန္ ဗမာလူမ်ိဳး ျမန္မာလူငယ္တစ္ေယာက္ပါပဲ။ ဒီမွတ္စုေတြဟာ ဖတ္ခဲ့ဖူးသမွ် ဒီမိုကေရစီနဲ. ပတ္သက္တာေတြကို တျခားၾကားဖူးနား၀ေလးေတြနဲ. ေရာသမၿပီး ျပန္လည္ေ၀မွ်ခ်င္တဲ့စိတ္နဲ. နားလည္သလို ျပန္ခ်ေရးထားျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္ၿပီး ကိုယ္ပိုင္အယူအဆအနည္းငယ္နဲ.အတူ (ျမန္မာဘာသာအေနနဲ. ရွိထားသင့္တယ္ ယူဆလို.) တိုက္ရိုက္ဘာသာျပန္ဆိုထားတဲ့ စာသားေတြလည္း မ်ားစြာေရာယွက္ပါ၀င္ေနသလို ေရွာင္လႊဲမရတဲ့ တခ်ိဳ.ေ၀ါဟာရအသံုးအႏႈန္းေတြကလြဲလို. ရိုးရွင္းတဲ့ စကားလံုးေတြကိုသာ တတ္ႏိုင္သမွ် ေရြးခ်ယ္ ေရးသားထားပါတယ္။ အေျခခံဖတ္စာ (Primer) အဆင့္ေလာက္ပဲ ရွိမယ့္၊ Marginalia လို. သတ္မွတ္ခ်င္တဲ့ ဒီ မွတ္စုအပိုင္းအစေတြကို ဖတ္ၿပီး လြဲေခ်ာ္ေနတဲ့ အယူအဆေတြကို မတည့္မတ္ေပးႏိုင္သည့္တိုင္ ဖတ္ရေခ်ာရင္ ေရးေပ်ာ္ပါၿပီ။ အဆင္မေျပမႈမ်ိဳးစံုေၾကာင့္ ညိႈးႏြမ္းေမွးမွိန္ေနရတဲ့ ကၽြန္ေတာ္တို.ေတြမွာ Politically-educated မျဖစ္ႏိုင္သည့္တိုင္၊ ကိုယ့္တိုင္းျပည္နဲ. လူမ်ိဳးအက်ိဳးစီးပြားအတြက္ လြတ္လပ္စြာ ေဆာင္ရြက္ခြင့္ မရေသးသည့္တိုင္ Political Awareness ေတာ့ အဆင္သင့္ရွိထားၾကဖို. အခ်ိန္သင့္ေနပါၿပီ။ သီးျခားအသြင္အျမင္ (အသြင္အျပင္ မဟုတ္ဘူးေနာ္) ေတြကို အသိအမွတ္ျပဳတဲ့ ဒီမိုကေရစီဟာ ေခတ္ေပၚလူ.ယဥ္ေက်းမႈစံခ်ိန္စံႏႈန္းေတြနဲ. လိုက္ေလ်ာညီေထြမႈရွိၿပီး လြတ္လပ္၊ တရားမွ်တတဲ့ လူ.ေဘာင္အဖြဲ.အစည္းတစ္ရပ္ကို ေဖာ္ေဆာင္ေပးႏိုင္တဲ့ အႏိၱမႏိုင္ငံေရးစနစ္တစ္ခု၊ စံနမူနာတစ္ခုလို. ယံုၾကည္တဲ့အတြက္ ဒီမွတ္စုေတြကို ေရးျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ.ေတြက စိတ္ျပတ္လက္ျပတ္/စိတ္ပ်က္လက္ပ်က္ ေျပာၾကပါတယ္။ ငါတို.ကေတာ့ ႏိုင္ငံေရးကို မသိခ်င္ဘူး၊ စိတ္မ၀င္စားဘူး၊ မေျပာခ်င္ဘူး၊ မေျပာပါရေစနဲ.၊ ရွဳပ္ေထြးတယ္၊ ငါတို.နဲ. လံုး၀ မသက္ဆိုင္ဘူးတဲ့။ အဲဒါဆိုရင္ ကိုယ္ေမြးလာမယ့္ သားသမီးေတြက ေမးရင္ ဘယ္လိုရွင္းျပၾကမလဲ၊ သမိုင္းအမွန္ေတြကို ဘယ္လို ေလးနက္ မွတ္သား နားလည္ၾကမလဲ၊ ဗဟုသုတအမွန္ေတြကို ဘယ္လို သိရွိ မွ်ေ၀ လက္ဆင့္ကမ္းၾကမလဲ၊ မင္းမဲ့၀ါဒမဟုတ္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးစနစ္လက္ေအာက္ခံ ဖြံ.ၿဖိဳးဆဲလူ.အဖြဲ.အစည္းတစ္ခုအတြင္းမွာ ရွင္သန္ေနသေရြ. ကိုယ္နဲ.ဘာမွ မဆိုင္သလို လူစိတ္ကင္းမဲ့စြာ ခပ္တံုးတံုးပဲ ေနထိုင္သြားေတာ့မွာလား။


၁း၀။       ။ စကားလံုးဖြင့္ဆိုခ်က္၊ သမိုင္းအႏွစ္ခ်ဳပ္ႏွင့္ စံသတ္မွတ္ခ်က္တန္ဖိုးရွင္းတမ္း

၁း၁။       ။ ဒီမိုကေရစီ ဟူေသာ စကားလံုးကို အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္

             In the case of a word like DEMOCRACY, not only is there no agreed definition, but the attempt to make one is resisted from all sides. It is almost universally felt that when we call a country democratic we are praising it: consequently the defenders of every kind of regime claim that it is a democracy, and fear that they might have to stop using the word if it were tied down to any one meaning. Words of this kind are often used in a consciously dishonest way. That is, the person who uses them has his own private definition, but allows his hearer to think he means something quite different.
— George Orwell, (Politics and the English Language)

             ေဂ်ာ့ေအာ္၀ဲလ္ ေရးခဲ့တာေတြက အမွန္ပါပဲ။ ဒီမိုကေရစီလို စကားလံုးမ်ိဳးအတြက္ က်စ္လ်စ္ၿပီး အမ်ားသေဘာတူမယ့္ အဓိပၸာယ္မ်ိဳးကို ဖြင့္ဆိုဖို. မလြယ္ကူပါ။ ဒီမွတ္စုမွာေတာ့ အမ်ားလက္ခံႏိုင္ေလာက္တဲ့ အေပၚယံဖြင့္ဆိုခ်က္မ်ိဳးကိုသာ ဘာသာျပန္ပါရေစ။

             ဂရိဘာသာစကားက ဆင္းသက္လာတဲ့ အဂၤလိပ္စကားလံုး ဒီမိုကေရစီ (Democracy) ကို တိုက္ရိုက္ဘာသာျပန္ရရင္ “Rule by the people” လို. အဓိပၸာယ္ရတယ္။ ဂရိလိုေတာ့ (dēmokratía)  dêmos = people နဲ. krátos = rule or power ျဖစ္ပါတယ္။ အၾကမ္းဖ်င္း သေဘာကိုယ္အားျဖင့္ ႏိုင္ငံေရးအယူအဆတစ္ခု၊ အစိုးရဖြဲ.စည္းပံုစနစ္တစ္ခု ျဖစ္ၿပီး မူ၀ါဒတစ္ခုကို ပံုေဖာ္ တည္ေဆာက္တဲ့ေနရာမွာ ခံယူခ်က္ေတြ၊ သေဘာထားေတြ၊ ေစ့ေဆာ္မႈ အသံေတြ ညီတူမွ်တူ လြတ္လပ္စြာရရွိေရးကို ပဓာနျပဳ အေျခခံထားတာ ဒီမိုကေရစီ ျဖစ္ပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ျပည္သူက မဲေပး၊ ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္ရတဲ့ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြကေနတစ္ဆင့္ ရပ္တည္ခ်က္အေျခအေနေတြကို ဖြင့္ဟထုတ္ေဖာ္ၾကတဲ့ Representative Democracy ပံုစံအေနနဲ.ပဲ ရွိတတ္ပါတယ္။


၁း၂။         ။ ဒီမိုကေရစီ သမိုင္းအႏွစ္ခ်ဳပ္


                ေရွးေခတ္ကမာၻမွာ မ်ိဳးစံုေသာ လူမ်ိဳးႏြယ္စုတို.ရဲ. အုပ္စုဖြဲ.က်က္စားမႈေတြကေန အေသးစားလူ.အဖြဲ.အစည္း (သို.) ရြာေတြ ျဖစ္လာၾကၿပီး မ်က္ႏွာစံုညီ စည္းေ၀းေဆြးေႏြးပြဲေတြ အခါအားေလ်ာ္စြာ က်င္းပၾက၊ ရြာသူႀကီး (သို.) လူမ်ိဳးေခါင္းေဆာင္ရဲ. ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြကို သက္ႀကီးပိုင္းလူထုက ကိုယ္စားလွယ္သေဘာမ်ိဳး အတည္ျပဳေထာက္ခံ (သို.) ျငင္းဆိုကန္.ကြက္ၾကျခင္းျဖင့္ Primitive Democracy (ေခၚ) ကမာၻဦးအစ ဒီမိုကေရစီ ေပၚထြန္းလာခဲ့တယ္။ အေစာပိုင္း ဒီမိုကေရစီပံုစံေတြဟာ ခုေခတ္ပံုစံနဲ. အလွမ္းေ၀းေပမယ့္ ဒီမိုကေရစီ္ရဲ. အဓိကက်တဲ့ အေျခခံသေဘာတရား တည္ေဆာက္ပံု ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္တစ္ရပ္လံုးမွာ  အေရးပါတဲ့ ေရွ.ေျပးအသြင္ လူ.အဖြဲ.အစည္းေတြ (Proto-democratic Societies) အေနနဲ. မက္ဆိုပိုေတးမီးယား၊ အိႏၵိယနဲ. စပါတာ တို.ဟာ သတ္မွတ္ျခင္း ခံရပါတယ္။ ဂရိႏိုင္ငံ၊ ေအသင္ၿမိဳ.ကို ဒီမိုကေရစီေမြးဖြားရာေဒသ (Point of Reference) အျဖစ္ ဖတ္ဖူးသမွ် ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ေရးၾကတယ္။ ေအသင္ဟာ ၿမိဳ.ျဖစ္ေပမယ့္ ၿမိဳ.ျပႏိုင္ငံ (City State) သေဘာမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ ေအသင္ၿမိဳ.မွာ ေပၚလို. Athenian Democracy လို. ေခၚၾကသလို Classical Democracy လို.လည္း သတ္မွတ္ၾကတယ္္။ သူ.ပံုစံကေတာ့ တိုင္းေရးျပည္ေရး ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ ခ်မွတ္ရာမွာ ႏိုင္ငံသား ျပည္သူလူထုကိုယ္တိုင္ ပူးေပါင္းပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ရတဲ့ Direct Democracy ႏိုင္ငံေရးစနစ္မ်ိဳး ျဖစ္ၿပီး Pure Democracy လို.လည္း ေခၚၾကသလို ၾကားခံ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ထားရွိတဲ့ ဒီမိုကေရစီစနစ္ေတြနဲ. မတူပါဘူး။

                   ဒီေနရာမွာ (ခ်န္လွပ္ထားခဲ့လို.မရႏိုင္တဲ့) ဒီမိုကေရစီကို အုတ္ျမစ္ခ်ေပးခဲ့သူ ပုဂၢိဳလ္တစ္ေယာက္အေၾကာင္းကို အတိုခ်ံဳးေျပာခ်င္ပါတယ္။ သူကေတာ့ ဂရိပညာရွိ ကဗ်ာစာဆို ဆလြန္ (Solon) ျဖစ္ပါတယ္။ ဘီစီ ၇၀၀ ေက်ာ္ေလာက္မွာ ေပၚထြန္းလာခဲ့တဲ့ ေအသင္ၿမိဳ.ႀကီးဟာ အဲဒီေခတ္က တျခား ၿမိဳ.ျပႏိုင္ငံ အမ်ားစုလိုပဲ အာဏာရွင္ လူခ်မ္းသာတစ္သိုက္ကပဲ ႀကီးစိုးခ်ယ္လွယ္ခံေနရၿပီး အာဏာရွင္စနစ္ရဲ. ထံုးစံအတိုင္း ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးျပႆနာေပါင္းမ်ိဳးစံု ႀကံဳေတြ.ေနရခ်ိန္ ဆင္းရဲ၊ ခ်မ္းသာကြာဟမႈၾကား ဆူပူအုံၾကြမႈေတြ ရာစုႏွစ္တစ္ခုၾကာ ျဖစ္ပြားခဲ့တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ဆလြန္ဟာ အစြန္းလြတ္ေအာင္ ၾကားေနဖ်န္ေျဖေပးႏိုင္ခဲ့လို. အားလံုးရဲ. ေထာက္ခံေလးစားမႈကို ရရွိၿပီး ေနာက္ပိုင္းမွာ ႏိုင္ငံေရးေလာကထဲ ၀င္ေရာက္ကာ ဥပေဒျပင္ဆင္ထုတ္ျပန္သူ ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ သူ.လက္ထက္မွာ အစိုးရဖြဲ.စည္းတည္ေဆာက္ပံုေတြ၊ ေဆာင္ရြက္လုပ္ကိုင္မႈေတြကို စနစ္တက် ေဘာင္ခတ္ၿပီး စည္းကမ္းသတ္မွတ္ ျပဌာန္းႏိုင္ခဲ့တယ္။ ႏိုင္ငံသားတိုင္းကို ညီလာခံစည္းေ၀းပြဲေတြ တက္ေရာက္ခြင့္ရွိေစခဲ့တယ္။ ဥပေဒအတည္ျပဳေရးနဲ. အစိုးရအရာရွိခန္.အပ္ေရးကိစၥတို.မွာ လြတ္လပ္စြာမဲေပးခြင့္ ရွိေစျခင္း၊ တရားရံုးေတာ္ေတြရဲ. အေရးပါတဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ၊ အယူခံေလွ်ာက္လဲခ်က္ေတြကို ညီလာခံမွာ ၾကားနာေစျခင္းတို.ျဖင့္ လႊတ္ေတာ္ဟာ အခ်ဳပ္အခ်ာအာဏာနယ္ေျမတစ္ရပ္လို ျဖစ္လာၿပီး ဒီမိုကေရစီဆန္လာခဲ့ေတာ့တယ္။ ဘီစီ ၅၉၄ တစ္၀ိုက္ေလာက္က ဆလြန္ရဲ. ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးေတြဟာ ေအသင္ရဲ. နိမ့္က်ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး အေျခအေနေတြကို ျပန္လည္ျမွင့္တင္ေပးႏိုင္ခဲ့တယ္။

 

ေရွးေခတ္ဂရိပညာရွိ ကဗ်ာစာဆို ႏိုင္ငံေရးသမား ဆလြန္ (Solon) (ဘီစီ ၆၃၈ - ဘီစီ ၅၅၈)

                                ဆလြန္ဟာ ေအသင္ၿမိဳ.သူၿမိဳ.သားအခ်င္းခ်င္း ကၽြန္ျပဳတဲ့စနစ္ကို ဖယ္ရွားေပးႏိုင္ခဲ့သလို ေငြရွင္လူကံုထံေတြကိုပဲ အခြင့္သာေစတဲ့ ဥပေဒတခ်ိဳ.ကိုလည္း မွ်တေအာင္ ျပင္ဆင္ေပးႏိုင္ခဲ့တယ္။ ဆလြန္ရဲ. ႀကိဳးပမ္းခ်က္တခ်ိဳ.ဟာ ကာလတိုအတြင္း က်ရွဳံးမႈေတြ ရွိခဲ့ေပမယ့္ လက္ရွိေခတ္ဒီမိုကေရစီနဲ. ပထမဆံုးနီးစပ္လာတဲ့ Athenian Democracy ရဲ. အေျခခံအုတ္ျမစ္ေတြ ခ်မွတ္ေပးႏိုင္ခဲ့တဲ့အတြက္ ကဗ်ာစာဆို ဆလြန္ကို သမိုင္း၀င္ ဥပေဒျပဳပုဂၢိဳလ္တစ္ေယာက္အျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳထားၾကရတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ (အဲဒီေတာ့ ဒီမိုကေရစီအစ ကဗ်ာဆရာက လို.ေျပာရင္ လြန္မယ္ မထင္ဘူး)

                    ကာလာမရြာသူရြာသားတို.ကို ရွင္ေတာ္ေဂါတမ (ဘီစီ ၅၆၃ - ဘီစီ ၄၈၃) ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့တဲ့ `ကာလာမသုတ္´ ထဲမွာ ဒီမိုကေရစီ အႏွစ္သာရေတြကို ေတြ.ႏိုင္ပါတယ္။ ျမတ္စြာဘုရားဟာ သူေဟာၾကားခဲ့တဲ့ တရားလမ္းစဥ္ေတြကို မ်က္စိစံုမွိတ္ မယံုၾကည္ေစခဲ့၊ မကိုးကြယ္ေစခဲ့။ မွန္ရာကိုသာ ေဟာၾကားခဲ့ေပမယ့္ အေ၀ဖန္ခံသလို ခ်င့္ခ်ိန္စဥ္းစားၿပီးမွ က်င့္ႀကံလိုက္နာေစခဲ့တယ္။ ဒါကိုကပဲ တရားနာသူတို.ကို ဒီမိုကေရစီအခြင့္အေရးေပးျခင္းတစ္မ်ိဳးလို.လည္း သတ္မွတ္ႏိုင္တယ္။

                     ႏိုင္ငံေရးဒႆနသမိုင္းကို ေရွးေခတ္၊ အလယ္ေခတ္နဲ. ၁၈ ရာစုမွ လက္ရွိေခတ္ဆိုၿပီး ပညာရွင္ေတြ သံုးမ်ိဳးပိုင္းထားၾကတယ္။ ဒီမိုကေရစီသမိုင္းျဖစ္စဥ္ကို အဲဒီေခတ္သံုးေခတ္နဲ. ကာလ၊ ေဒသ ဆက္စပ္ၿပီး တစ္ပိုင္းစီ ေရးသြားပါမယ္။

ေရွးေခတ္

                      ဘီစီ ၆၀၀ - ဘီစီ ၅။          ။ ေရွးေခတ္ဂရိႏိုင္ငံမွာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈပံုစံ အမ်ိဳးမ်ိဳးၾကားထဲက တိုက္ရုိက္ဒီမိုကေရစီပံုစံတစ္မ်ိဳးျဖစ္တဲ့ Athenian Democracy ေပၚထြန္းလာခဲ့။ စစ္ေရးစြမ္းရည္ေလ့က်င့္ ၿပီးေျမာက္ထားၾကတဲ့ အမ်ိဳးသားမ်ားသာ မဲေပးခြင့္ ရွိေစခဲ့ၿပီး အမ်ိဳးသမီး၊ အေစခံ၊ တိုင္းတစ္ပါးသားေတြ မဲေပးခြင့္ မရွိခဲ့။

                     ဘီစီ ၅၀၀ - ဘီစီ ၂၇။         ။ ေရွးေခတ္ေရာမႏိုင္ငံေတာ္မွာ Representative Democracy စတင္ သေႏၶတည္ခဲ့တယ္။ ဒီေန.ေခတ္ပံုစံမ်ိဳးေတာ့ မဟုတ္ေသးဘဲ မဲေပးပိုင္ခြင့္ ကန္.သတ္ခ်က္ေတြနဲ. ဧကရာဇ္ဘုရင္ရဲ. အာဏာရွင္ဆန္ဆန္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေတြ ရွိေနဆဲ။

                     ဘီစီ ၆၀၀ - ေအဒီ ၄၀၀။       ။ ေရွးေခတ္အိႏၵိယမွာ ဗုဒၶ၀ါဒထြန္းကားတဲ့ အရပ္ေဒသေတြမွာ ဒီမိုကေရစီမက်တက်ပံုစံေတြ ျဖစ္ထြန္းမႈ ရွိလာၿပီ။ ေဆြးေႏြးညီလာခံေတြ၊ စည္းေ၀းပြဲေတြ လုပ္လာၾကၿပီ။ ဇာတ္အနိမ့္အျမင့္ အင္မတန္ခြဲျခားတဲ့ အိႏၵိယရဲ. လူမႈစနစ္ (Caste System) ေၾကာင့္ (ခုခ်ိန္မွာ အဲဒီေခတ္ကေလာက္ မျပင္းထန္၊ မတင္းက်ပ္ေတာ့ေပမယ့္) ေအသင္ဒီမိုကေရစီနဲ. ေရာမစနစ္တို.လိုပဲ ခ်ဳပ္ခ်ယ္ကန္.သတ္မႈေတြ ရွိခဲ့ၿပီး ခုေခတ္ဒီမိုကေရစီ စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ိဳးေတာ့ လံုး၀မဟုတ္ေသး။

အလယ္ေခတ္

                      ၅ ရာစု - ၁၆ ရာစု ။              ။ ဥေရာပတစ္လႊားမွာ ေရြးေကာက္ပြဲေတြ၊ ညီလာခံလႊတ္ေတာ္ အစည္းအေ၀းပြဲေတြ လုပ္လာၾကၿပီ။

                      ၁၂၁၅ - ၁၆၈၉ ။       ။ ၁၂၁၅၊ အဂၤလန္မွာ Magna Carta ပဋိညာဥ္စာတမ္းကို ျပဌာန္းႏိုင္ခဲ့ၿပီး ဘုရင္တို.ရဲ. လုပ္ပိုင္ခြင့္အမိန္.ေတြကို ကန္.သတ္ ေလွ်ာ့့ခ်ႏိုင္ခဲ့တယ္။ ၁၂၆၅ မွာ ပထမဆံုး ေရြးေကာက္ခံပါလီမန္စနစ္ စတင္ျဖစ္တည္ခဲ့ဲ။ ေရြးေကာက္ပြဲေတြဟာ လူအမ်ားကို ကိုယ္စားမျပဳႏိုင္ေသး။ သက္ဦးဆံပိုင္ဘုရင္စနစ္ရဲ. ပါလီမန္အေပၚလႊမ္းမိုးႏိုင္စြမ္းေတြ ယုတ္ေလ်ာ့ ေမွးမွိန္လာ။ ၁၆၈၈ ခုႏွစ္မွာ ဘုရင္ ဂ်ိမ္းစ္ (၂) ကို ျဖဳတ္ခ်ႏုိင္ခဲ့တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေၾကာင့္ ပိုမိုအားေကာင္းတဲ့ ပါလီမန္ဒီမိုကေရစီစနစ္ေပၚေပါက္လာခဲ့ၿပီး ၁၆၈၉ မွာ ျပဌာန္းခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံသားတို.ရဲ. အေျခခံအခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ဥပေဒေၾကာင့္ အနည္ထိုင္လာခဲ့။

၁၈ ရာစုမွ လက္ရွိေခတ္ထိ

                     ၁၇၈၈ ။             ။ အေမရိကန္တို. အဂၤလိပ္လက္ေအာက္မွ လြတ္ေျမာက္ခဲ့ၿပီးေနာက္ ဖြဲ.စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို အတည္ျပဳႏိုင္ခဲ့မႈေၾကာင့္ ႏိုင္ငံသားအခြင့္အေရးေတြ (လြတ္လပ္ခြင့္ + ရပိုင္ခြင့္) ကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေပးႏိုင္တဲ့ ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္ခံအစိုးရတစ္ရပ္ ေပၚေပါက္လာခဲ့။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံကို ကမာၻ.ပထမဆံုး လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံလို. သတ္မွတ္ၾကေပမယ့္ အစပိုင္းမွာ ထံုးစံအတိုင္း  လူျဖဴအမ်ိဳးသားမ်ားသာ မဲေပးပိုင္ခြင့္ရွိတဲ့ ကန္.သတ္ခ်က္မ်ိဳးေတြ ရွိခဲ့။ အမ်ိဳးးသမီးမ်ားနဲ. အာဖရိကလူမ်ိဳးအမ်ားစုျဖစ္တဲ့ ေငြ၀ယ္ကၽြန္တို.မွာ လူ.အခြင့္အေရးအျပည့္အ၀ရရွိဖို. ကာလရွည္ၾကာ ေစာင့္စားခဲ့ၾကရ။

                     ၁၇၈၉ ။              ။ ကမာၻေက်ာ္ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးနဲ. ျပင္သစ္တို. ထုတ္ျပန္ခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံသားဆိုင္ရာ လူ.အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္းတို.ဟာ ခုေခတ္ ႏိုင္ငံတကာလူ.အခြင့္အေရးဆိုင္ရာညီလာခံတို.ရဲ. ေနာင္ေတာ္ႀကီးမ်ားျဖစ္လာ။ အမ်ိဳးသားမ်ားသာ မဲေပးႏိုင္ခြင့္ ရွိေနေသးေပမယ့္ အေမရိကန္နဲ. ျပင္သစ္တို.ဟာ ေနာက္ေပၚ လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံမ်ားအေပၚ ၾသဇာလႊမ္းမိုးမႈ ရွိခဲ့။

                     ၁၉၁၇ ။             ။ ရုရွားမွာ ေဗာ္ရွီဗစ္ေတာ္လွန္ေရးဟာ သက္ဦးဆံပိုင္ ဇာဘုရင္တို.ကို အၿပီးတိုင္ ၿဖိဳခ်ႏိုင္ခဲ့။ လူႀကိဳက္မ်ားလာတဲ့ မာခ္စ္-လီနင္တို.ရဲ. အယူ၀ါဒ ေရွ.တန္းေရာက္လာၿပီး ဆိုဗီယက္ဒီမိုကေရစီ (Soviet Democracy or Council Democracy) လို.ေခၚတဲ့ တိုက္ရိုက္ဒီမိုကေရစီတစ္မ်ိဳး ေပၚေပါက္လာခဲ့။ သူ.ပံုစံမွာ လုပ္သားျပည္သူတို.က ေကာင္စီ(သို.) ဆိုဗီယက္လို. ေခၚတဲ့ ကိုယ္စားလွယ္ေတြကို သက္ဆိုင္ရာ ေဒသအလိုက္ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာအပ္ႏွင္း ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ၾက။ ေဒသတြင္းကိုယ္စားလွယ္မွတဆင့္ တစ္ႏိုင္ငံလံုးဆိုင္ရာ အဆင့္ျမင့္ကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ.၀င္ေတြကို စုေပါင္းေရြးခ်ယ္ ခန္.အပ္ေပးၾက။ အဲဒီ ဆိုဗီယက္ဒီမိုကေရစီဟာ ျပည္တြင္းစစ္ႏွင့္ ကမာၻစစ္အပါအ၀င္ တျခားေသာအေၾကာင္းေၾကာင္းတို.ေၾကာင့္ ေရတိုေအာင္ျမင္မႈသာရရွိခဲ့ၿပီး ေနာက္ပိုင္းတြင္ ဗ်ဴရိုကေရစီဆန္လာသလို အထက္မွ တိုက္ရိုက္အမိန္.ေပးျခင္းမ်ားသာ ျဖစ္လာခဲ့။ စတာလင္ရဲ. အာဏာရွင္ဆန္ဆန္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈပံုစံခြက္ထဲ သက္ဆင္းခဲ့ရသလို ဒီမိုကေရစီဆိုတာ စာရြက္ေပၚမွာသာ က်န္ရစ္ခဲ့။ ကြန္ျမဴနစ္စီးပြားေရးပံုစံ + ဒီမိုကေရစီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ မွ ကြန္ျမဴနစ္စီးပြားေရးပံုစံ + အာဏာရွင္စနစ္ ျဖစ္လာခဲ့။

                  ဒုတိယကမာၻစစ္ကာလ။              ။ ဥေရာပမွာ ဖက္ဆစ္တို.ကို ႏွိမ္နင္းႏိုင္ဖို. မဟာမိတ္တို. စစ္အင္အားတိုးခ်ဲ.ခဲ့ရ။ စစ္ပြဲအၿပီးမွာ ဥေရာပႏိုင္ငံအမ်ားစုမွာ အေမရိကန္ရဲ. ကူညီေထာက္ခံေပးမႈေၾကာင့္ ဒီမိုကေရစီ ရရွိလာခဲ့ၾက။

                 ဒုတိယကမာၻစစ္အလြန္ကာလ (ဥေရာပ)။              ။ ကမာၻစစ္ေၾကာင့္ ဥေရာပႏိုင္ငံေတြ အားေလ်ာ့ခ်ည့္နဲ.လာတာကို အခြင့္ေကာင္းယူၿပီး တတိယကမာၻမွ ကိုလိုနီလက္ေအာက္ခံႏုိင္ငံတို.ရဲ. လြတ္လပ္ေရးအတြက္ ႀကိဳးပမ္းမႈေတြ ေအာင္ျမင္လာၾက။ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးႏိုင္ငံတို.ရဲ. ထံုးစံအတိုင္း ဒီမိုကေရစီ ရဖို.ပါ ဆက္လုပ္လာၾက။ သူတို.ရဲ. အပ်ံသင္စ ဒီမိုကေရစီႀကိဳးပမ္းခ်က္အမ်ားစုဟာ ေအာင္ျမင္မႈ မရရွိၾကရွာ။ အဓိကအေၾကာင္းတစ္ရပ္မွာ ဒီမိုကေရစီအထိုင္က်ၿပီးသား အေနာက္ႏိုင္ငံေတြဟာ ပထ၀ီဗဟိုျပဳ မဟာဗ်ဴဟာ (Geo-strategic Politics) အရ ကမာၻႀကီးကို ထိန္းခ်ဳပ္လိုတဲ့ အတြက္ ဖြံ.ၿဖိဳးဆဲတတိယကမာၻမွာ အာဏာရွင္စနစ္ကိုသာ ပိုမိုျဖစ္ထြန္းေစလိုၾက လို.ျဖစ္။ ျဖစ္ေျမာက္လာၾကတဲ့ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံတခ်ိဳ.က သူတို.ကိုယ္သူတို. ဆိုဗီယက္ၾသဇာခံလို. အခိုင္အမာ ထုတ္ေဖာ္ေၾကညာလာၾက။

                 ဒုတိယကမာၻစစ္အလြန္ကာလ (အာဖရိက)။      ။ကမာၻစစ္ေတြအၿပီး အာဖရိကတိုက္မွာလည္း အက်င့္ပ်က္အာဏာရွင္စနစ္သာ ႀကီးစိုးေနခဲ့။ အာဖရိကႏိုင္ငံေပါင္း ၄၀ ေက်ာ္ဟာ လက္ရွိမွာ ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပဖူးၾကၿပီး ဒီမိုကေရစီသို. လားလိုေသာ အရိပ္အေရာင္ ျပေနေပမယ့္ စာရြက္ (မီဒီယာ) ေပၚမွာသာ ေလက်ယ္ေနၿပီး  စိန္ေခၚေက်ာ္လႊားႏိုင္ဖို. အမ်ားႀကီးလိုေနေသးတာ ေတြ.ရ။ (ဥပမာ - ေလအက်ယ္ဆံုး အာဏာရွင္တိုင္းျပည္ ဇင္ဘာေဘြႏွင့္ သမၼတမူဂါဘီ။

                 ဒုတိယကမာၻစစ္အလြန္ကာလ (အိႏၵိယ)။         ။ ၁၉၄၇၊ အိႏၵိယတို. ျဗိတိသွ်လက္ေအာက္မွ လြတ္ေျမာက္လာၿပီး အိႏၵိယ၊ ပါကစၥတန္ႏွင့္ အေရွ.ပါကစၥတန္ (အေရွ.ပါကစၥတန္မွာ ေနာင္တြင္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံ ျဖစ္လာ) ဆိုၿပီး သံုးႏိုင္ငံအျဖစ္ ကြဲထြက္သြား။ အိႏၵိယဟာ ေနာင္တြင္ ကမာၻ.အႀကီးဆံုး ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံျဖစ္လာခဲ့ေပမယ့္ ပါကစၥတန္ႏွင့္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္တို.မွာမူ ဒီမိုကေရစီႏွင့္ အာဏာရွင္စနစ္ၾကား လြန္ဆြဲျခင္း ျပႆနာေတြထဲမွာ ရုန္းကန္လို.မဆံုးႏိုင္ေသး။

                 ဒုတိယကမာၻစစ္အလြန္ကာလ (လက္တင္အေမရိက)။           ။ ကမာၻစစ္ေတြအလြန္ လက္တင္အေမရိကႏိုင္ငံမွာလည္း အေမရိကန္ပံ့ပိုးထားတဲ့ အာဏာရွင္တို.သာ လႊမ္းမိုးႀကီးစိုးထားခဲ့။ လက္ရွိမွာ ႏိုင္ငံအမ်ားစုဟာ ဒီမိုကေရစီ ရရွိၿပီးၾကေပမယ့္ စီးပြားေရး၀ိ၀ါဒကြဲျပားမႈေတြနဲ. ရင္ဆိုင္ေျဖရွင္းေနရဆဲ။

                 ဒုတိယကမာၻစစ္အလြန္ကာလ (အာရွ)။          ။ လက္ရွိအခ်ိန္ထိ အာရွႏိုင္ငံတခ်ိဳ.မွာ အာဏာရွင္ေတြသာ ႀကီးစိုးထားၾကဆဲ။ တခ်ိဳ.ႏိုင္ငံေတြကေတာ့ ဒီမိုကေရစီ ရရွိေရး တိုက္ပြဲ၀င္၊ ကူးေျပာင္းလာခဲ့ၾက။


၁း၃။            ။ ဒီမိုကေရစီ စံသတ္မွတ္ခ်က္တန္ဖိုးရွင္းတမ္း


                အေပၚမွာ ေနာက္ခံသမိုင္းေၾကာင္းေတြကို ကာလ၊ ေဒသအလိုက္ (တတ္ႏိုင္သမွ်) စံုလင္ေအာင္ ေရးျပထားရတာဟာ ဒီမိုကေရစီ ဆိုတာ အေနာက္ႏိုင္ငံတို.ရဲ. တန္ဖိုးမွ်သာ မဟုတ္၊ တစ္ကမာၻလံုးနဲ. ဆိုင္တဲ့ စံႏႈန္း၊ တန္ဖိုးျဖစ္တယ္ဆိုတာကို ရွင္းလင္းေစခ်င္လို.ပါပဲ။ ဥေရာပ ဗဟိုျပဳ ကမာၻ.သမိုင္းအျမင္ကေတာ့ ေရွးေခတ္ ဂရိတို.ရဲ. ဒီမိုကေရစီဟာ သိုးေဆာင္းတို.ရဲ. ဒီမိုကေရစီသာ ျဖစ္တယ္လို. ဆိုၿပီး ဂရိကို ဥေရာပတိုက္နဲ. အေနာက္ကမာၻတို.ရဲ. တစ္စိတ္တစ္ေဒသအျဖစ္ ထည့္သြင္းသတ္မွတ္ထားၾကတာ ရွိေပမယ့္ ဂၽြန္ေဟာ့ဘ္ဆန္ (John Hobson) ရဲ. The Eastern Origins of Western Civilisation စာအုပ္အဆိုအရ ေရွးေခတ္ ဂရိနဲ. ေရာမႏိုင္ငံတို.ဟာ ကမာၻ.အေရွ.အလယ္ပိုင္းရဲ. ယဥ္ေက်းမႈထြန္းကားရာ (အေရွ.ဘက္ ပိုယိမ္းတဲ့) ဗဟိုခ်က္မ်ားအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားၾကရာကေန ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာမွ အေနာက္ႏိုင္ငံစာရင္းထဲကို သြတ္သြင္းခံခဲ့ၾကရတာမ်ိဳး ျဖစ္တယ္လို. ဆိုပါတယ္။ အေနာက္ဥေရာပႏိုင္ငံေတြဟာ ဂရိတို.ရဲ. ဒီမိုကေရစီလမ္းစဥ္ကို ေခ်းငွားက်င့္သံုးၿပီး သူတို.ကပဲ ဒီမိုကေရစီဆိုတာကို ေမြးထုတ္ခဲ့သလိုလို လုပ္ေနၾကတာ၊ အံုၾကြလာတဲ့ မြတ္ဆလင္ေတြနဲ. ခရူးဆိတ္စစ္ပြဲႀကီးေတြ ျဖစ္ေတာ့မွ ကိုယ္ပိုင္လမ္းစဥ္၊ ကိုယ္ပိုင္အယူ၀ါဒသေဘာတရား၊ ကိုယ္ပိုင္လကၡဏာေတြ တည္ေဆာက္မွ ျဖစ္ေတာ့မယ္လို. သေဘာေပါက္ ခံယူလာၾကတယ္။

                       ခ်ဳပ္ေျပာရရင္ ဒီမိုကေရစီဆိုတာ အားလံုးက သိထားသေလာက္ေလးထက္ အမ်ားႀကီးပိုမိုနက္ရွဳိင္းက်ယ္ျပန္.တဲ့ တစ္ကမာၻလံုးဆိုင္ရာ အေရးကိစၥ (သို.) ကမာၻ.တန္ဖိုး/အားလံုးရဲ. စံတန္ဖိုး ျဖစ္ပါတယ္။ သမိုင္းျပဌာန္းခ်က္/သမိုင္းဖတ္စာ ဆိုတိုင္းလည္း အမွန္ေတြခ်ည္းပဲလို. ယူဆနားလည္လို. မရဘဲ ၀ါဒျဖန္.ခ်ီေရးအမ်ိဳးမ်ိဳးၾကားထဲမွာ သမိုင္းေၾကာင္းတစ္ခုထဲကိုပဲ အမ်ိဳးမ်ိဳး လိုရာဆြဲယူ ဖန္တီးႏိုင္တဲ့ အေနအထား/သဘာ၀ကို သတိျပဳ အေလးထားသင့္ပါတယ္။ ဆင္တူယိုးမွားသေဘာတရားေတြ၊ ၀ါဒေခ်းငွားမ်ိဳးပြားမႈေတြ၊ ေခတ္အဆက္ဆက္ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ စစ္ပြဲေတြ၊ ယဥ္ေက်းမႈ ကူးလူး ေရာယွက္ ရိုက္ခတ္မႈေတြကိုလည္း (ပံုျပင္ရွည္ႀကီးမ်ားလို.သာ သေဘာထားလို. မရႏိုင္ဘဲ) ထည့္စဥ္းစားရမွာ ျဖစ္သလို တခ်ိဳ.ေတြက ဒီမိုကေရစီကို ဘာလို. ႀကိဳးစားပမ္းစား ဆန္.က်င္တိုက္ခိုက္ေနရသလဲ၊ တခ်ိဳ.ကေတာ့ ကိုယ္နဲ. မဆိုင္သလို ဥေပကၡာျပဳခ်င္ေနရသလဲ၊ တခ်ိဳ.က်ေတာ့ စြန္.ျခင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး (မိသားစုစြန္.၊ ကိုယ္က်ိဳးစြန္.၊ အသက္စြန္.) နဲ. တိုက္ပြဲ၀င္ေနရသလဲ၊ ၀င္ခဲ့ရသလဲ၊ အဲလိုေတြ စေတးခံၿပီး တိုက္ပြဲ၀င္ဖို. ဒီမိုကေရစီဟာ တကယ္ပဲထိုက္တန္ပါရဲ.လား၊ ထိုက္တန္တယ္ဆိုရင္ေကာ ဘယ္လိုအေၾကာင္းတရားမ်ားေၾကာင့္လဲ၊ ဒီမိုကေရစီမွာ ဘာေတြမ်ား ထူးထူးျခားျခား ဆြဲေဆာင္ႏိုင္စြမ္း ရွိေနပါသလဲ ဆိုတာေတြကိုလည္း နားလည္ႏိုင္ဖို. အမ်ားႀကီး ေလ့လာရပါဦးမယ္။ 

                        ဒီမိုကေရစီႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းေသာအေရးအသားမ်ားရဲ. အပိုင္း (၁) ဒီတင္ ၿပီးပါၿပီ။

အဆင္ေျပႏိုင္ၾကပါေစ။
ခြန္းခ်ိဳ
စက္တင္ဘာ ၁၀ - ၁၂၊ ၂၀၁၀